Monitoring Ptaków Wybrzeża i Rzek (MPWR) | rok 2023
Monitoring Ptaków Wybrzeża i Rzek to program, który trwa od 2020 r. Główne gatunki objęte monitoringiem to ohar, ostrygojad, sieweczka obrożna i rybitwa białoczelna, dla których program śledzi zmiany możliwie kompletnych krajowych populacji lęgowych.
W 2023 roku stwierdzono w Polsce 95 par ohara. Jest to najniższa uzyskana liczebność w ciągu 4 lat trwania MPWR. Wartość ta jest niższa od ubiegłorocznej o ok. 11% i aż o 18–19% wobec stanu z lat 2020–2021. Większość krajowej populacji zasiedlała Dolinę Dolnej Odry wraz z wodami Zalewu Szczecińskiego (45%), a także Dolinę Środkowej Wisły (23%). Spadki populacji odnotowano w zasadzie we wszystkich zasiedlonych przez gatunek obszarach kraju. Kolejny rok z rzędu odnotowano lęgi dwóch par na stanowisku na Dolnym Śląsku, z dala od regularnego zasięgu występowania ohara w Polsce.
Ostrygojad gniazdował w 2023 roku w liczbie 44 par, a więc bardzo podobnie jak w roku poprzednim. Główną ostoją gatunku była środkowa Wisła z 39 parami, dodatkowe 4 pary zasiedlały stanowiska w Dolinie Dolnej Odry i w Ujściu Warty, natomiast jedna para była obecna na wyspach w ujściu Redy, choć nie udowodniono tam pewnego gniazdowania. Oznaczałoby to powrót gatunku na to niegdyś regularnie zasiedlane nadmorskie stanowisko.
Liczebność krajowej populacji sieweczki obrożnej w 2023 roku oceniono na 292 pary. Była to najwyższa odnotowana liczebność w ciągu 4 lat trwania MPWR, przewyższająca wartości z poprzednich lat o ponad 30%. Wzrost liczebności objął najważniejsze obszary występowania w kraju, a więc dolinę Wisły gdzie wykazano aż 153 pary (40% więcej niż w 2022) oraz wybrzeże – 129 par (wzrost o 29% wobec stanu z 2022). Lęg jednej pary odnotowano ponownie na Bugu, gdzie w zeszłym roku w ogóle nie stwierdzono sieweczek obrożnych. Na pozostałych antropogenicznych stanowiskach śródlądowych odnotowano natomiast spadki liczebności.
Rybitwa białoczelna gniazdowała w 2023 roku w liczbie 1 151 par lęgowych, co było najwyższym uzyskanym przez ten gatunek wynikiem w czasie realizacji MPWR. Większość populacji (93%) zasiedlało wyspy w korycie Wisły i Bugu. Tegoroczny krajowy wzrost liczebności objął przede wszystkim te dwie rzeki, gdzie stwierdzono o 13–14% par więcej niż w poprzednim sezonie. Na pozostałych stanowiskach, w tym na mniejszych rzekach, nastąpiły spadki liczebności. Na wybrzeżu najliczniej zasiedlony był rejon przekopu Mierzei Wiślanej skupiający łącznie 55 par rybitwy białoczelnej.
Na stanowiskach gatunków podstawowych notowano ponadto lęgi gatunków dodatkowych. Do tej grupy ponownie dołączyła mewa siwa, której przede wszystkim populacja nadwiślańska została w tym roku dokładnie policzona. Na Wiśle stwierdzono 233 pary tego gatunku, co oznacza spadek w stosunku do roku poprzedniego o 13% i aż 26% wobec stanu z 2020 roku. Uzyskana liczebność 442 par sieweczki rzecznej jest wynikiem bardzo zbliżonym do ubiegłorocznego i aż o ponad 20% wyższym od tego z dwóch pierwszych lat MPWR. Na stabilnym poziomie utrzymuje się liczebność rybitwy rzecznej, którą oceniono w tym roku na 3 456 par.
W roku 2023 wystąpiły dwie silne fale wezbrań w Wiśle, Bugu i Odrze. Wysoki stan wód utrzymywał się na początku sezonu – w kwietniu i do połowy maja, co miało negatywny wpływ na dostępność odpowiednich miejsc lęgowych dla ohara oraz sukces lęgowy pierwszych lęgów ostrygojadów. Kolejny wyższy stan wód odnotowano w drugiej połowie maja, ale sytuacja ta zaczęła się dość szybko stabilizować i w czerwcu dostępność siedlisk lęgowych dla monitorowanych siewek i rybitw zwiększyła się. Przełożyło się to na wysokie liczebności obu sieweczek i rybitwy białoczelnej oraz stabilne liczebności ostrygojada i rybitwy rzecznej. Warunki siedliskowe na wybrzeżu są wprawdzie znacznie bardziej stabilne niż na naturalnych rzekach, jednak i tam liczebności monitorowanych gatunków odnotowują wahania. Wzmożona turystyka i rekreacja na polskich plażach ma z pewnością negatywny wpływ na populacje ohara i sieweczki obrożnej. W przypadku tego drugiego gatunku prowadzenie czynnej ochrony gniazd na wydmach i plażach przekłada się na coroczny wzrost liczebności. Z kolei ohar wykazuje spadki, zwłaszcza w rejonach o wzmożonej turystyce (np. na Zatoce Puckiej), a najbardziej stabilne populacje zasiedlają obszary chronione (np. jeziora w Słowińskim Parku Narodowym).
