Nowe programy Monitoringu Ptaków Polski
Począwszy od 2021 r. Monitoring Ptaków Polski wzbogaci się o trzy nowe programy poświęcone gatunkom lęgowym, a trzy już istniejące monitoringi zostaną rozszerzone o dodatkowe komponenty.
Monitoring Pospolitych Ptaków Miast (MPPM) to nowy program, którego zadaniem będzie śledzenie zmian liczebności zarówno gatunków typowych dla obszarów zurbanizowanych jak i tych, które dopiero przystosowują się do takich środowisk. Będzie więc możliwe śledzenie dynamiki procesu ich synurbizacji, a także określenie tempa zmian liczebności ptaków w polskich miastach. Liczone będą wszystkie obserwowane gatunki na powierzchniach próbnych, wliczając w to gołębia miejskiego, pomijanego w badaniach MPPL. Prace terenowe są prowadzone na 250 powierzchniach próbnych w 38 największych miastach Polski.
Siedliskiem nieobjętym dotąd żadnym osobnym programem MPP były góry, szczególnie ich najwyższe partie. Od tego roku będzie to możliwe dzięki realizacji Monitoringu Ptaków Gór (MPG). Program poświęcony będzie przede wszystkim dwóm gatunkom, typowym dla piętra alpejskiego – siwerniakowi i płochaczowi halnemu. Liczone będą również wszystkie inne ptaki obserwowane na powierzchniach próbnych, w tym: czeczotka brązowa, drozd obrożny, świergotek łąkowy i „podróżniczek rdzawogardły” Luscinia svecica svecica. Celem programu będzie śledzenie tempa zmian liczebności gatunków wysokogórskich, szczególnie zagrożonych zmianami klimatycznymi. MPG realizowany będzie na najważniejszych krajowych stanowiskach siwerniaka i płochacza halnego. Powierzchnie próbne będą więc zlokalizowane w Karkonoszach, na Śnieżniku, w Tatrach, na Pilsku i Babiej Górze oraz w Bieszczadach.
Trzecim programem, który rozpocznie się w 2021 r. jest Monitoring Rybitw Bagiennych (MCH). Będą nim objęte wszystkie najważniejsze krajowe stanowiska lęgowe trzech gatunków podstawowych – rybitwy czarnej, rybitwy białoskrzydłej i rybitwy białowąsej. W ramach MCH liczone będą również współwystępujące z rybitwami cztery gatunki perkozów – dwuczuby, rdzawoszyi, zausznik i perkozek. Celem programu będzie coroczne śledzenie zmian liczebności wszystkich gatunków objętych monitoringiem. MCH będzie realizowany na niemal 200 powierzchniach próbnych w całej Polsce, wliczając w to szczególnie istotne dla rybitw bagiennych doliny Biebrzy, Narwi, Bugu i Noteci czy kompleksy stawów rybnych – np. w Dolinie Górnej Wisły.
Tegoroczne zmiany w MPP dotyczą również już istniejących programów. Dotychczasowy Monitoring Kulika Wielkiego (MKW) został przekształcony w program o nowej nazwie – Monitoring Łąkowych Siewek (MLS). Celem programu będzie niezmiennie śledzenie zmian liczebności czterech gatunków siewek typowych dla obszarów łąkowych – kulika wielkiego, rycyka, krwawodzioba i czajki. Do 100 powierzchni 2x2 km, na których do tej pory realizowano MKW, dodatkowo wylosowano 60, w oparciu o aktualne rozmieszczenie wszystkich czterech monitorowanych gatunków. Dzięki większej liczbie powierzchni uzyskane trendy będą jeszcze bardziej dokładne, co w przyszłości może pomóc skuteczniej chronić gatunki oraz ich siedliska.
Modyfikacji ulegnie również Monitoring Noclegowisk Gęsi (MNG). Przy największych krajowych noclegowiskach zostały wytypowane 33 powierzchnie obejmujące najważniejsze dla lokalnych populacji żerowiska (pola uprawne, łąki). Po zasadniczych kontrolach gęsi na noclegowiskach obserwatorzy będą dodatkowo wyszukiwać żerujące stada, które liczone będą z przyporządkowaniem do gatunku. W 2018 r. gęś „zbożowa” została rozdzielona na dwa gatunki – gęś tundrową Anser serrirostris i rzadszą gęś zbożową Anser fabalis. Gatunki te nastręczają wiele trudności identyfikacyjnych, dlatego aktualnie brak jest kompleksowych danych o skali występowania gęsi zbożowej w Polsce. Głównym celem nowego komponentu MNG jest więc rozpoznanie i regularna ocena udziału gęsi zbożowej Anser fabalis w stadach innych gatunków gęsi.
Jednym z głównych zagrożeń dla polskiej populacji lęgowej orlika grubodziobego jest coraz powszechniejsza hybrydyzacja z orlikiem krzykliwym, będąca następstwem szybkich zmian siedliskowych (przede wszystkim przesuszenia łąk i bagien). Poznanie faktycznej skali tego zjawiska mogłoby skutecznie wspomóc czynną ochronę populacji gatunku w kraju. W tym celu trwający już Monitoring Orlika Grubodziobego (MOG) wzbogacono o tzw. komponent genetyczny. Od 2021 r. będą pobierane próbki DNA od wszystkich orlików o fenotypie orlika grubodziobego, mieszańca czy nawet orlika krzykliwego, gdy tworzy on parę z ptakiem wykazującym cechy drugiego gatunku lub hybrydy. Badany będzie również genotyp wszystkich piskląt z gniazd takich par lęgowych. Próbki będą pozyskiwane w obrębie wszystkich znanych stanowisk orlika grubodziobego (par czystych lub mieszanych) w kraju - przede wszystkim z obszaru Bagien Biebrzańskich, ale również od niedawna zasiedlanych stanowisk na Lubelszczyźnie.